Wszyscy różnimy się pod względem sposobu odbierania bodźców, doświadczania emocji i poziomu pobudzenia układu nerwowego. Wysoko wrażliwe osoby są tymi, które odczuwają wszystko bardziej i mocniej. Dogłębne analizowanie informacji idzie u nich w parze z wyczuleniem na niuanse otoczenia. Czym jest więc wysoka wrażliwość i jakie cechy ma wysoko wrażliwa osoba?

Co to jest wysoka wrażliwość?

Wysoka wrażliwość (w psychologii określana jako wrażliwość przetwarzania zmysłowego) to cecha związana z funkcjonowaniem układu nerwowego, a dokładniej z odbieraniem i przetwarzaniem bodźców. Amerykańska psycholożka dr. Elaine Aron – zajmująca się badaniami nad tą cechą – prowadzi swoje prace naukowe od ponad 20 lat. Wysoką wrażliwością zajmują się również inni badacze, którzy stale poszerzają naszą wiedzę na jej temat.

Wysoka wrażliwość polega na zwiększonej wrażliwości ośrodkowego układu nerwowego i głębszym przetwarzaniu bodźców fizycznych, społecznych i emocjonalnych. To znaczy, że osoby obdarzone tą cechą mają niezwykle czuły i chłonny układ nerwowy, który w bardziej gwałtowny sposób odbiera i przetwarza bodźce. Jednym z elementów wysokiej wrażliwości jest wrażliwość sensoryczna (jedna z 6 cech temperamentu opisywanych przez Jana Strelaua). Towarzyszy temu również pogłębione przetwarzanie informacji, umiejętność wychwytywania niuansów otoczenia, wzmożona empatia oraz skłonność do szybkiego przebodźcowania. Występowanie tych cech łącznie pozwala nam mówić o wysokiej wrażliwości.

Osoby z cechą wysokiej wrażliwości określane są jako wysoko wrażliwe. Obecnie uważa się, że wysoko wrażliwe osoby stanowią nawet 20% społeczeństwa.

Kim jest wysoko wrażliwa osoba (WWO)?

O wysoko wrażliwej osobie mówimy, gdy posiada wysoki wskaźnik wrażliwości przetwarzania zmysłowego (wysokiej wrażliwości). Wysoko wrażliwe osoby odbierają i przetwarzają bodźce na głębszym poziomie, przez co ich układ nerwowy jest zazwyczaj mocno pobudzony. WWO są bardziej czułe na doświadczenia (zarówno te pozytywne, jak i negatywne), mają tendencję do emocjonalnego reagowania na bodźce i odznaczają się bogatym życiem wewnętrznym.

Bodźce, które dla większości osób są umiarkowanie stymulujące, dla wysoko wrażliwych są stymulujące bardzo. Dlatego uważa się, że wysoko wrażliwe osoby najbardziej mogą odczuć swoją cechę jako wadę przy wyższym poziomie stymulacji układu nerwowego (na przykład, gdy bodźców jest za dużo lub gdy są nasilone). Dochodzi wtedy do przeciążenia, co znowu pociąga za sobą inne trudne stany emocjonalne. Dlatego tak ważne jest, by wysoko wrażliwe potrafiły rozpoznawać swoje potrzeby i regulować nadmiar docierających bodźców.

Wysoko wrażliwa osoba często może być postrzegana jako wycofana lub nieśmiała – przez co może nadawać jej się cechy introwertyka. Tymczasem około 30% wysoko wrażliwych osób to ekstrawertycy, a wiele introwertyków w ogóle nie jest wysoko wrażliwych.

Dlaczego dana osoba jest wysoko wrażliwa?

Do tej pory nie określono jednoznacznie, skąd bierze się wysoka wrażliwość i co warunkuje jej obecność. Zakłada się, że mają tu znaczenie: genetyka oraz zmienne środowiskowe. Według dr. Elaine Aron wysoka wrażliwość jest cechą dziedziczną występującą zarówno u ludzi, jak i w populacjach innych gatunków. Dodaje też, że kobiety i mężczyźni dziedziczą tę cechę równie często.

Jak sprawdzić, czy jestem WWO? Test na wysoką wrażliwość

Na podstawie wieloletniego doświadczenia i badań nad wysoką wrażliwością, dr. Elaine Aron opracowała Skalę Wysoko Wrażliwej Osoby. Określa się nią poziom wrażliwości przetwarzania sensorycznego, który warunkuje, czy dana osoba jest wysoko wrażliwa, czy też nie. Oryginalny test oparty na tej skali jest dostępny tutaj, a wersja polskojęzyczna znajduje się na początku każdej książki dr. Elaine Aron. Test polega na określeniu poprawności stwierdzeń. Już 12 twierdzących odpowiedzi może świadczyć, że należymy do wysoko wrażliwych osób.

Jednocześnie psycholożka przestrzega przed nieautoryzowanymi testami mającymi diagnozować wysoką wrażliwość oraz tłumaczy, że żaden test psychologiczny nie jest na tyle wiarygodny, by na jego wynikach opierać swoje życie. Dr Aron uważa, że nawet jeśli dotyczy nas tylko kilka stwierdzeń – ale w dużym stopniu – to wciąż mamy prawo określać siebie mianem wysoko wrażliwej osoby.

Warto jednak podkreślić, że tutaj Dr Aron spotyka się też z największą krytyką ze strony środowiska psychologicznego. Wielu psychologów sceptycznie nastawił do wysokiej wrażliwości właśnie ten test, a ściślej – brak metodologii oraz zachowania podstawowych zasad testów psychodiagnostycznych. Również specjaliści zainteresowani wysoką wrażliwością podzielają to zdanie i sądzą, że cały test, jak i Skala Wysoko Wrażliwej Osoby nie może stanowić żadnego odniesienia, a wyniki będą niepełne lub błędne.

Jak więc sprawdzić, czy jest się WWO, czy nie? Psycholożka Katarzyna Kucewicz radzi, by zamiast rozwiązania testu, zastanowić się, czy mamy w sobie komponenty, które składają się na wysoką wrażliwość. To właśnie one wchodzą w skład akronimu D.O.E.S i znajdziecie je w dalszej części tego artykułu.

Czy wysoką wrażliwość trzeba diagnozować u psychologa?

Wysoka wrażliwość jest cechą, a nie chorobą czy zaburzeniem, więc możemy, ale nie musimy konsultować się z psychologiem. Jeśli akceptujemy swoją wysoką wrażliwość, potrafimy odczytać własne potrzeby i działać w zgodzie z nimi, wizyta u specjalisty nie jest koniecznością. Inaczej jest natomiast w przypadku, jeśli czujemy, że nie potrafimy sobie pomóc – wtedy warto skonsultować się z psychologiem, by on naprowadził nas na odpowiednie dla nas rozwiązania.

Warto również pamiętać, że nie musimy definitywnie określać siebie jako wysoko wrażliwa osoba lub nie-wysoko wrażliwa osoba, by prowadzić szczęśliwe życie i się rozwijać. Wiedza o tej właściwości i wskazówki z nią związane mogą pomóc w rozumieniu własnych emocji lub stanów innych ludzi, nawet jeśli nie będziemy mieć pewności, czy należymy do grona wysoko wrażliwych, czy nie.

Charakterystyka wysoko wrażliwej osoby

Wysoka wrażliwość bywa mylona z nadwrażliwością, a wysoko wrażliwe osoby czasem nazywane są przewrażliwionymi. W rzeczywistości za cechą wysokiej wrażliwości kryje się zarówno ogromny potencjał, jak i pewne ograniczenia, których warto być świadomym, by wykorzystać je do poprawy całego swojego życia.

„Wrażliwość pociąga za sobą zwracanie większej niż inni uwagi na detale, a następnie wykorzystywanie tej wiedzy do formułowania trafniejszych przewidywań w przyszłości. Czasem daje to wymierne korzyści, ale kiedy indziej ten dodatkowym wysiłek nie przynosi żadnych efektów.” dr. Elaine Aron

Schemat D.O.E.S. – 4 cechy wysoko wrażliwej osoby

Badania nad wysoką wrażliwością trwają od lat 90 XX wieku. Na podstawie przeprowadzonych eksperymentów zauważono, że doświadczenia dzielone przez różne osoby wysoko wrażliwe sprowadzają się do kilku podstawowych cech. Obecnie uważa się, że wysoką wrażliwość można opisać cechami składającymi się na skrót D.O.E.S. (z ang. Depth of processing, Overstimulation, Empathy/Emotional Reactvity, Sensing the subtle).

D jak Depth of processing. Głębia przetwarzania.

Tendencja do głębszego przetwarzania jest fundamentalną częścią wysokiej wrażliwości. Objawia się automatycznym, czasami nieświadomym analizowaniem docierających do układu nerwowego bodźców.

Analizowanie, obserwowanie, długie zastanawianie się przed podjęciem decyzji, nieustanne powtarzanie informacji w pamięci, wyszukiwanie powiązań, długie rozważanie możliwych opcji – to również jest głębia przetwarzania.

O jak Overstimulation. Przebodźcowanie.

Tutaj chodzi o zmęczenie nadmiarem odbieranych bodźców. Tendencja do wnikliwej analizy pociąga za sobą przeciążenie ciągłym przetwarzaniem informacji.

To dlatego wysoko wrażliwe osoby mogą potrzebować więcej niż inni czasu na regenerację – ciszy, spokoju, samotności, przestrzeni.

E jak Emotional Reactivity, Empathy. Reaktywność emocjonalna, Empatia.

Na literkę E składają się dwa pojęcia: reaktywność emocjonalna i empatia.

Reaktywność emocjonalna przejawia się w sposobie reagowania na doświadczenia. Wysoko wrażliwe osoby odczuwają bodźce bardziej – i też mocniej na nie reagują. Dzieje się tak w przypadku zarówno bodźców pozytywnych, jak i negatywnych.

Empatia to zdolność do rozumienia innych ludzi oraz do współodczuwania ich stanów emocjonalnych. U wysoko wrażliwych osób umiejętność ta jest ponadprzeciętna. Czasami zdarza się nawet, że WWO przyjmują na siebie emocje innych – tak jakby były ich własne.

S jak Sensing the subtle. Wyczuwanie subtelności.

Ta cecha określana jest jako „szósty zmysł” wysoko wrażliwych osób. To tendencja do zauważania szczegółów, na które inni nie zwracają uwagi. Często objawia się wyczuleniem na zapachy, światło, dźwięk i tym podobne, ale nie tylko – wyczuwanie subtelności rozumie się również jako intuicję.

WWO są świadome niuansów takich jak niewerbalne sygnały wysyłane przez rozmówcę, informujące o jego nastroju lub zamiarach. Dr. Elaine Aron podkreśla, że wysoko wrażliwe osobą mają bardzo dobrze rozwiniętą, ale nie niezawodną intuicję.

Wysoko wrażliwa osoba – inne cechy

Na podstawie badań można wyróżnić również inne cechy wspólne dla WWO. Warto jednak pamiętać, że wszystkie opisane przez badaczy cechy wysoko wrażliwych osób są wskazówką do rozumienia wysokiej wrażliwości, jednak nie stanowią diagnozy.

WWO różnią się między sobą – mają inne cechy, doświadczenia i nawyki. Jesteśmy podobni, ale nie jednakowi. Poniższe cechy są więc cechami, które mogą, ale nie muszą mieć wysoko wrażliwe osoby.

1. Wysoko wrażliwa osoba może być przytłoczona jasnym światłem, nagłymi i głośnymi dźwiękami, ostrymi zapachami.
2. Wysoko wrażliwa osoba może unikać obrazów przemocy (np. w filmach).
3. Wysoko wrażliwa osoba może odczytywać i rozumieć potrzeby innych.
4. Wysoko wrażliwa osoba może potrzebować wyjątkowo dużej ilości czasu i przestrzeni na pobycie w samotności po dniu, w którym dużo się działo.
5. Wysoko wrażliwa osoba może unikać kłótni i nieporozumień, a gdy już do nich dojdzie – szybko dążyć do porozumienia.
6. Wysoko wrażliwa osoba może odczuwać i przyswajać emocji innych.
7. Wysoko wrażliwa osoba może odczuwać nasilone rozdrażnienie, gdy dzieje się wiele rzeczy jednocześnie (przestymulowanie bodźcami).
8. Wysoko wrażliwa osoba może prowadzić bogate życie wewnętrznego.
9. Wysoko wrażliwa osoba może potrzebować większej ilości czasu na wyciszenie emocji i myśli (np. po kłótni).
10. Wysoko wrażliwa osoba może mieć niższą odporność na ból fizyczny.

Jak radzić sobie jako wysoko wrażliwa osoba?

Wysoka wrażliwość jest jednocześnie określana jako błogosławieństwo i przekleństwo. Niewątpliwie jest w tym dużo prawdy, jednak specjaliści podkreślają, że stosowanie odpowiednich nawyków pomaga wykorzystać cały potencjał, jaki niesie za sobą wysoka wrażliwość.

O sposobach na pielęgnowanie swojej wrażliwości na co dzień opowiadam w pierwszym odcinku podcastu „Kącik Wrażliwości”. Możecie go posłuchać na swoich ulubionych platformach podcastowych i na moim blogu. Miłego słuchania!

Pisząc ten artykuł, korzystałam z książki „Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza” Elaine Aron oraz nawiązywałam do badań dostępnych na stronie internetowej badaczki hsperson.com

Źródło zdjęcia: pexels.com